Uluslararası karayolu taşımacılığı, yalnızca bir yükü alıp başka bir ülkeye ulaştırmaktan ibaret değildir. Bu sürecin sorunsuz ve yasal çerçevede ilerleyebilmesi için birtakım belgelerin eksiksiz ve doğru şekilde düzenlenmesi gerekir.

 

Uluslararası karayolu taşımacılığında gereken belgeler:

1. CMR Belgesi (Uluslararası Taşıma Belgesi)

Uluslararası karayolu taşımacılığı yapan tüm firmaların düzenlemesi gereken en temel evraklardan biridir. CMR Konvansiyonu’na taraf olan ülkeler arasında taşınan yüklerde kullanılır. Gönderici, taşıyıcı ve alıcı bilgilerini, taşınan malın özelliklerini ve taşıma koşullarını içerir.

Not: CMR belgesi, taşıyıcının ve göndericinin haklarını güvence altına alır. Aynı zamanda bir tür sözleşme niteliği taşır.

2. Fatura ve Paketleme Listesi

Gümrük işlemlerinin temelini oluşturan bu iki belge, taşınan malın ticari değerini ve koli /ambalaj detaylarını içerir.

• Fatura (Commercial Invoice): Satışın detaylarını içerir.
• Paketleme Listesi (Packing List): Koli içeriği, ağırlık, ölçüler gibi bilgileri barındırır.

3. Gümrük Beyannamesi ve Menşe Belgeleri

Her mal hareketi, ülke mevzuatına uygun şekilde beyan edilmelidir. Bu beyan işlemi gümrük beyannamesiyle yapılır. Ayrıca menşe belgeleriyle ürünün hangi ülkede üretildiği resmi olarak belirtilir.

• ATR Belgesi: Malların serbest dolaşımda olduğunu gösteren bir gümrük belgesidir.
• EUR.1 Belgesi: Serbest Ticaret Anlaşması (STA) imzalandığı ülkelerle yapılan ticarette, malların menşeinin (kökeninin) Türkiye olduğunu kanıtlayan bir gümrük belgesidir.
• Menşe Şahadetnamesi: Gümrük vergilendirmelerinde menşe esas alınacaksa kullanılır.

4. TIR Karnesi veya NCTS Teminatı

Transit geçişlerde malların gümrük vergileri ödenmeden taşınabilmesini sağlayan belgelerdir.

• TIR Karnesi: TIR sistemine taraf ülkelerde kullanılır.
• NCTS (Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi): Avrupa Birliği ile entegre çalışan teminat sistemidir.

5. Geçiş Belgeleri (Transit Permit)

Uluslararası taşımacılıkta her ülke, taşıma kotaları dâhilinde geçiş belgesi ister.

• İkili Geçiş Belgesi: Türkiye ile hedef ülke arasındaki taşımada kullanılır.
• Transit Belgesi: Üçüncü ülkeler üzerinden geçiş yapılacaksa gerekir.
• Üçüncü Ülke Belgesi: Türkiye’den çıkıp, başka iki ülke arasında taşımacılık yapılacaksa zorunludur.

Dikkat: Bu belgeler kontenjanlıdır. Yani ülke bazında sınırlı sayıda verilir. Eksik ya da geç başvuruda bulunulursa ciddi gecikmeler yaşanabilir.

6. Araç ve Sürücü Belgeleri

Taşımacılığın güvenli ve yasal olması için hem araç hem de sürücü bazı belgeleri ibraz etmelidir:

• Araç Ruhsatı ve Tescil Belgeleri: Taşımanın yapıldığı aracın teknik özelliklerini, kullanım amacını ve yasal kaydını belgeleyen, ulusal ve uluslararası taşımacılıkta ibrazı zorunlu resmi belgelerdir.
• Yeşil Kart Sigortası (Green Card): Uluslararası trafik sigortasıdır.
• SRC 1: Uluslararası yolcu taşımacılığı için kullanılan belge.
• SRC 3 Belgesi: Uluslararası taşımacılık yapacak sürücüler için zorunludur.
• Psikoteknik Raporu: Sürücünün dikkat, refleks, algı, koordinasyon ve karar verme gibi zihinsel ve fiziksel yetkinliklerinin ölçüldüğü; ticari taşıma yapacak kişiler için yasal olarak zorunlu olan bir değerlendirme raporudur.
• Dijital Takograf Kartı: Sürücünün sürüş ve dinlenme sürelerini kayıt altına alır.
• AETR Kayıtlı Belgeler: Uluslararası Karayolu Taşımacılığı yapan sürücülerin çalışma ve dinlenme sürelerini düzenleyen bir uluslararası sözleşmedir.

7. Taşıma Yetki Belgeleri

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından verilen belgeler taşımacının faaliyet alanına göre farklılık gösterir.

• C2 Yetki Belgesi: Uluslararası ticari eşya taşımacılığı yapacak firmalara verilir.
• L2 Yetki Belgesi: Lojistik hizmetleri sunan firmalara yönelik bir belgedir.

8. Özel Yük Belgeleri

Taşınan yükün niteliğine göre ek belgeler gerekebilir:

• ADR Belgesi: Tehlikeli madde taşımacılığı için araç ve sürücüye özel alınır.
• Sağlık / Bitki / Veteriner Sertifikaları: Canlı hayvan, gıda, tarım ürünleri vb. taşınırken gerekir.
• İthalat / İhracat Lisansları: Bazı ürünler için Ekonomi Bakanlığı veya diğer otoritelerden alınır.

 

Belgelerin Tam ve Zamanında Hazırlanması Neden Önemlidir?

Eksik ya da hatalı belgeler;

• gümrük işlemlerinin uzamasına ve sınır kapılarında uzun süreli beklemelere,
• yetkililer tarafından idari para cezaları, taşıma yasağı veya belge iptali gibi yaptırımlara,
• alıcının teslim süresinin gecikmesiyle birlikte müşteri memnuniyetsizliği ve güven kaybı yaşanmasına,
• taşımacılık sürecinde plan dışı aksamalara

neden olur.

Bu yüzden uluslararası karayolu taşımacılığında her belgenin önemi büyüktür. Sürecin profesyonel şekilde yönetilmesi hem hukuki hem de operasyonel riskleri minimize eder.